
Texte en Provençal suivi de sa traduction française
la pastouralo maurel : un mounumen vivènt de 175 an !
En 2019, parlo soulet que lei cavo soun pus talamen lei mumo qu’en 1844… Verai, si juego pus autant aquelo pèço tradiciounalo qu’emé lou tèms venguè uno istitucien marsiheso, sènso óublida que lou publi, aro, coumprene miés lou prouvençau, pecaire, que ço que va parlo.
Pamens, degun li pòu renega soun titre prestigious estènt que la Pastouralo Maurel rèsto en Europo l’uno dei pèço de tiatre en lingo regiounalo lei mai enciano encaro jugado.
Es à la demando de l’abat Julien (1805-1848), que cercavo de sòu pèr paga soun entre-presso d’ajudo crestiano, qu’Antòni Maurel (1815-1897) mountè en 1844 uno pastouralo, en lingo prouvençalo dialèite marsihés, en tres ate à la debuto. Un tèms noumado “la pastouralo de l’abat Julien”, la Pastouralo Maurel es vui uno pèço de tiatre en cinq ate que l’ate quatren, Erodo e lei Mage, fuguè escri en francés en 1845 pèr un denouma Gastoun de Flotte. Eiretàgi lunchen dei persounàgi crea pèr Saboly (1614-1675) dins sei nouvè e anima pèr l’art dei santounié marsihés, es uno traspousicien sus scèno dei belèn parlant.
Un trentenau de persounàgi que foueço pastre fan ana replico e cant en sieguènt uno tramo quàsi banalo dóu tèms de Nouvè que vis tout un vilàgi si metre en marcho vers Betelèn pèr ana saluda l’enfant Jèsus qu’un àngi vèn d’anouncia la vengudo ei bergié. Lou soulet elemen meloudramati nous vèn de l’avugle que recoubro la visto e recounouèisse soun fiéu rauba pèr lou bóumian. Pamens, la Pastouralo Maurel es pas uno pèço coumo leis autro. L’enavans poupulàri que counouissè tre la debuto li permeteguè de passa lou tèms fin qu’à vui, jugado chasque an pèr de chouarmo d’amatour à Marsiho e dins la regien.
E qu vous a pas di, – e li poudèn vèire aquito sa marco majouralo, – que la pèço counouissè foueço moudificacien despui qu’espeliguè au mitan dóu siècle XIXen. Deja dins lou pourtissòu de la proumiero edicien de 1856 vers Boy, – qu’avié alor pas mai de quatre ate, – si pòu liegi qu’ “Ai las, caduno dei dès o douge chouarmo, que juegon toui leis annado aquelo pastouralo, li fa pati de moudificacien fachoue. Eici si l’apounde uno scèno, aiours si fa un nouvèu role”. Un bouon biais de ramenta ei «puristo» de vui que la pastouralo que juegon, o que van vèire juga, es fin finalo qu’un las d’un mounumen bèn vivènt que chasco generacien de pastouralié l’aduguè sa pèiro emai sa replico… E coumo tout mounumen vivènt, la pastouralo Maurel vis vui soun astrado ligado à-n-aquelo de soun publi tout autant qu’à la dei pastouralié que la meton en scèno. Mai la relèvo es assegurado coumo dins la chouarmo dóu Grihet dóu Plan-dei- Cuco, que la faguè ja passa nouèstei raro en Itàli e en Alemagno vo dins de lue espetaclous coumo Santo-Baumo à celèste.
E pòu enca agué un bèu camin quouro vian soun passat glourious e quouro si souvenèn pèr eisèmple que lou cant dóu proumié bergié, Flouret, Veni d’oousi, fuguè interpreta pèr lou grand Tino Rossi, vo mai pròchi de nautre, Patri Fiori ! Adounc, en un mot : Longo mai à nouesto Pastouralo Maurel !
Jan-Miquèu Turc
Proufessour certifica de lingo prouvençalo
Majourau dóu Felibrige